Nguyên nhân và cách điều trị vô sinh không tinh trùng
Nguyên nhân và cách điều trị vô sinh không tinh trùng
Hiện nay bệnh vô sinh ở nam giới đang ngày càng gia tăng, một trong những nguyên nhân chính gây ra tình trạng này là tinh dịch không có tinh trùng. Vậy đâu là nguyên nhân gây ra căn bệnh này? Có cách gì để chữa trị hay không? Dưới đây là bài viết phân tích một cách rõ ràng nhất từ chẩn đoán xác định, nguyên nhân đến các phương pháp điều trị, hãy cùng tham khảo để có các biện pháp phòng ngừa và chữa trị phù hợp nhất.
Không có tinh trùng hay còn gọi là vô tinh là thuật ngữ chuyên môn để mô tả các trường hợp không tìm thấy tinh trùng trong tinh dịch sau ít nhất 2 lấn xét nghiệm tinh dịch đồ,cách mhau ít nhất 2 tuần.Cần phân biệt không có tinh trùng (azoospermia),có xuất tinh và tinh dịch nhưng có tinh trùng, với trường hợp không có tinh dịch (azoospermia),không xuất tinh. Tần suất không tinh trùng chiếm 1% nam giới nói chung và khoảng 10%-15% trường hợp vô sinh nam .Với các tiến bộ về chẩn đoán và điều trị vô sinh nam hiện nay ở Việt Nam, đa số trường hợp vô tinh vẫn có thể có con của chính mình, thậm chí có thể có nhiều con.
Chẩn đoán xác định
Theo khuyến cáo của Tổ Chức y tế thế giới (WHO), chuẩn đoán xác định lá không có tinh trùng khi không tìm thấy trùng trong mẫu cặn lắng của tinh dịch sau ly tâm 15 phút với lực ly tâm tối thiểu 3000g dưới kính hiển vi độ phóng đại lớn, ở hai lần làm tinh dịch đồ khác nhau.
Các nguyên nhân không có tinh trùng
Về phương diện bệnh học, không có tinh trùng có thể thành 3 nhóm: (1) trước tinh hoàn,(2) tại tinh hoàn và (3) sau tinh hoàn.Không tinh trùng trước tính toán thường là trường hợp bất thường nội tiết làm ảnh hưởng đến quá trình sinh tinh, rất ít gặp. Không tinh trùng tại tinh hoàn bao gồm những nguyên nhân tại chỗ của tinh hoàn ảnh hưởng lên quá trình sinh tinh.Không tinh trùng sau tinh hoàn bao gồm các nguyên nhân gây tắc các đường dẫn, làm tinh trùng không đi đến được niệu đạo để xuất ra ngoài.
Không tinh trùng trước tinh hoàn và sau tinh hoàn thuộc nhóm có thể điều trị,trong khi không tinh trùng tại tinh hoàn thì nói chung khó diều trị.Về quan điểm điều trị hiện nay, có thể chia không có tinh trùng thành 2 nhóm (1)nhóm vô tinh do bế tắc (obstructive azoospermia-oa):tinh trùng vẫn được sinh ra trong tinh hoàn bình thường, nhưng không đi ra được bên ngoài ; (2)nhóm vô tinh không do bế tắc (non obstructive azoosprmia-NOA):do tinh hoàn giảm sinh tinh nặng hay hoàn toàn không sản xuất tinh trùng. Theo quan điểm này, khi kết quả tinh dich đồ cho kết quả vô tinh, vân đề cần xác định là tinh hoàn có sản xuất được tinh trùng hay không ?
Thăm khám và chuẩn đoán
Ở người, nơi sản xuất ra tinh trùng là hai tinh hoàn nằm trong bìu. Tinh trùng sau khi được sản xuất sẽ đi qua một hệ thống dẫn từ tinh hoàn, đến mào tinh, ống dẫn tinh, niệu đạo để đi ra ngoài khi giao hợp cúng vơi tinh dich. Mục đích của khám và chẩn đoán đối với các trường hợp vô tinh là tìm xem nguyên nhân là hai tinh hoàn không sản xuất tinh trùng hay tinh trùng vẫn được sinh ra nhưng không ra được tinh dịch? Đây là câu hỏi quan trọng nhất để bác sĩ quyết định phương pháp điều trị hiếm muộn vô sinh và khả năng thành công .Cần hỏi bệnh sử khả năng sinh sản trước đây, tiền căng bệnh lý có liên quan đến tinh hoàn, tiền căn chấn thương vùng bẹn, tiền căn nhiễm trùng đường tiết niệu sinh dục, tiền căn hóa trị, xạ trị hoặc gần đây có sốt cao hay tiếp xúc môi trường nóng thường xuyên.
Các thăm khám và xét nghiệm được thực hiện chủ yếu nhằm xác định khả năng sinh tinh trùng của tinh hoàn, bao gồm :khám tinh hoàn,mào tinh, đặc tính sinh dục thứ phát, phát hiện giãn tĩnh mạch thừng tinh. Có thể thực hiện một số các thủ thuật và xét nghiệm như :xét nghiệm nội tiết, siêu âm trực tràng, siêu âm bùi, mổ thảm sát, chọc hút mào tinh, sinh thiết tinh hoàn tìm tinh trùng, xét nghiệm di truyền. Các xét nghiệm nội tiết quan trọng gồm FSH và Testosterrone, ngoài ra co thể kèm một số nội tiếc phụ khác khi cần thiết (xem bài “ định lượng nội tiết cơ bản trong chẩn đoán vô sinh nam” trong YHSS số 17 ).
Trong một số ít trường hợp không tinh trùng do bế tắc, trong khi thám sát bìu để chẩn đoán, bác sĩ có thể quyết định thực hiện một số phẫu thuật phục hồi hay tái tạo đường dẫn tinh nếu đủ điều kiện. Sau khi thăm khám, xét nghiệm, chuẩn đoán, chúng ta có thể biết được vô sinh nam không có tinh trùng thuộc vào trường hợp nào trong 3 nhóm sau:
(1)Tinh trùng được sinh ra bình thường nhưng không ra được bên ngoài
- Không có ống dẫn tinh 2 bên bẩm sinh (CBAVD): trong những trường hợp này hai tinh hoàn vẫn sản xuất tinh trùng nhưng không có đường dẫn ra ngoài. Đa số các trường hợp này, hai tinh hoàn vẫn sản xuất tinh trùng bình thường, tuy nhiên một số trường hợp có thể kết hợp với giảm sinh tinh. Do đó, cần phải xác định tình trạng sinh tinh trước khi quyết định điều trị mặc dù đã chẩn đoán là bất sản ống dẫn tinh hai bên. Tắc dường dẫn tinh mắc phải: do nhiễm trùng, biến chúng sau mổ, sau chấn thương cơ quan sinh sản làm đường dẫn tinh bị tắc.
- Tắc đường dẫn tinh cũng có thể do những nguyên nhân bẩm sinh hay mắc phải khác.
- Có thể xác định tinh hoàn vẫn sản xuất tinh trùng bằng chọc hút mào tinh tìm tinh trùng hoặc sinh thiết tinh hoàn tìm tinh trùng tùy trường hợp.
(2)Tinh trùng sản xuất quá ít, không đủ tìm thấy trong tinh dịch
Hai tinh hoàn suy giảm chức năng nặng và sản xuất rất ít tinh trùng. Tuy nhiên, khi sinh thiết tinh hoàn và có thể tìm thấy ít tinh trùng ở một số nơi trong tinh hoàn. Sinh thiết tinh hoàn tại nhiều điểm và đánh giá hiện tượng sinh tinh trên khảo sát mô học là tiêu chuẩn quan trọng và phổ biến nhất để đánh giá hiện tượng sinh tinh trong những trường hợp này.
(3)Tinh hoàn không sản xuất tinh trùng
- Suy tinh hoàn: Đây là tình trạng các ống sinh tinh trong tinh hoàn không sản xuất được tinh trùng. Tình trạng này có thể là do ở các ống sinh tinh không có loại tế bào để tạo tinh trùng hay quá trình sinh tinh bị gián đoạn nửa chừng, không sản xuất được tinh trùng trưởng thành. Trong đa số trường hợp, cả hai tinh hoàn teo nhỏ và không hoạt động. Các nguyên nhân có thể có liên quan đến di truyền hoặc theo tinh hoàn mắc phải.
- Nguyên nhân nội tiết: Bình thường, nội tiết từ tuyến yên (ở não) kích thích tinh hoàn sản xuất ra tinh trùng. Nếu không có hoặc không đủ nội tiết tuyến yên, tinh hoàn sẽ không sản xuất được tinh trùng. Đặc biệt nếu nam giới sử dụng nội tiết tố nam (androgen) nhiều quá, cũng có thể lám tuyến yên bị ức chế hoàn toàn, không tiết nội tiết và tinh hoàn không sản xuất tinh trùng. Các trường hợp mắc bệnh vô sinh kiểu này có thể điều trị bằng thuốc để giúp tinh hoàn hồi phục sản xuất tinh trùng.
- Gian tĩnh mạnh thừng tinh: một số rất ít trường hợp giãn tĩnh mạnh thừng tinh cũng có thể dẫn đến không tinh trùng. Những trường hợp này sau mổ giãn tĩnh mạch thừng tinh, quá trình sinh tinh có thể hồi phục một phần.
Các phương pháp điều trị vô sinh không có tinh trùng
Trong sinh lý bình thường, cần ít nhất hàng chục triệu tinh trùng di động trong một lần xuất tinh để nam giới có khả năng có con tự nhiên. Tuy nhiên, với các kĩ thuật hỗ trợ sinh sản hiện nay, nam giới có thể có con của chính mình chỉ với vài tinh trùng tìm thấy trong tinh hoàn. Trong các nhóm nguyên nhân đã nêu ở trên, chỉ có những trường hợp suy tinh hoàn hoàn toàn là không thể có con của chính mình nếu có thể tìm được tinh trùng trong tinh hoàn, cho dù rất ít.
Phương pháp điều trị vô sinh cho các trường hợp không có tinh trùng hiệu quả nhất hiện nay là thực hiện các kĩ thuật hỗ trợ sinh sản với tinh trùng lấy được từ mào tinh hoặc tinh hoàn. Để điều trị với tinh trùng tìm thấy trong mào tinh hoặc tinh hoàn, cần phải thực hiện kỹ thuật tiêm tinh trùng váo bào tương noãn(ICSI). Người vợ sẽ được kích thích buồng trứng, chọc hút lấy noãn ra bên ngoài cơ thể. Sau đó, tìm tinh trùng, chọn lọc tinh trùng và tiêm từng tinh trùng vào các noãn có được.
Tỉ lệ noãn thụ tinh sau tiêm tinh trùng lấy từ máo tinh hoặc tinh hoàn có thể lên đến 70-80%. Sau đó, phôi hình thành sẽ được nuôi cấy và chọn lọc để chuyển vào buồng tử cung. Hiện tượng thụ thai và phát triển của thai có thể diễn ra bình thường. Tỉ lệ vó thai lâm sang của một lần điều trị(mỗi tháng) vào khoảng 40%. Hầu hết các trường hợp có thể có thai sau vài lần điều trị.
